Nerwice

Zaburzenia nerwicowe mogą wyrażać się na wiele sposobów. Kiedy głównym komponentem jest emocja, na plan pierwszy wysuwa się lęk, czasem przybierający formę napadów paniki. Kiedy sfera poznawcza – pojawiają się zaburzenia koncentracji, pamięci, a w głowie kłębią się natrętne myśli. Bywa też i tak, że nasze ciało staje się głównym wyrazicielem trudności – pojawiają się wtedy bóle głowy, kołatanie serca, duszności, problemy z żołądkiem, problemy skórne. Nerwica może mieć wiele masek. Za wszystkim nimi kryje się jednak wewnętrzny konflikt, z którym się mierzymy oraz towarzyszący temu lęk. Konflikty, które leżą u podłoża zaburzeń nerwicowych, najczęściej pojawiają się pomiędzy:
– dążeniami osoby a możliwościami ich urzeczywistnienia,
– obowiązkami a potrzebami,
– pragnieniami a normami moralnymi, etycznymi.
Konflikt jako taki jest doświadczeniem, które towarzyszy nam od samego początku naszego życia i jest on nierozerwalnie wpisany w rozwój. Istnieją koncepcje opisujące rozwój jako mierzenie się z kolejnymi wyzwaniami przypadającymi na dany etap rozwoju, a celem jest konstruktywne rozwiązywanie kolejnych konfliktów rozwojowych. Przykładowo, w okresie wczesnej dorosłości mierzymy się z konfliktem pomiędzy dwoma pragnieniami – bliskości i miłości oraz niezależności. Pozytywne rozwiązanie tego konfliktu prowadzi do odnalezienia równowagi pomiędzy tymi dwoma dążeniami, rozwoju. Z tej perspektywy nerwica stanowi przeciwieństwo rozwoju i samorealizacji człowieka. W nerwicy człowiek poddaje się częściowej lub całkowitej samodestrukcji, zamiast stawać się tym, kim mógłby być.

Tak rozumiana nerwica to zatrzymanie się w rozwoju, utknięcie na pewnym etapie. Pojawia się pytanie, dlaczego tak się dzieje. Odpowiedzi należy szukać w splocie indywidualnych predyspozycji, wymagań środowiska społecznego i zdarzeń, których doświadczamy.
Czynnikami zwiększającymi podatność na nerwicę są:
– indywidualna, konstytucjonalna wrażliwość na działanie stresorów, odporność bądź jej brak na trudności życiowe;
– wczesne doświadczenia życiowe;
– sytuacje wyzwalające objawy i dolegliwości w życiu dorosłym, np. wymagania otoczenia, obciążenia życiowe, trudności w rozwiązywaniu konfliktów przewyższające zasoby i możliwości radzenia sobie.

Wśród zaburzeń nerwicowych wyróżnia się:
– zaburzenia lękowe – dominującym objawem jest lęk; może to lęk wolnopłynący towarzyszący przez cały czas, albo napady paniki;
– fobie – lęk wywołany jest konkretnymi przedmiotami lub sytuacjami, które nie stanowią realnego zagrożenia, a których których może doprowadzać do napadów paniki; wyróżniamy fobie specyficzne (np. akrofobia – lęk przed wysokością, mysofobia – lęk przed brudem i zarazkami), fobię społeczną i agorafobię (lęk przed otwartymi przestrzeniami oraz przed obecnością tłumu uniemożliwiającego ucieczkę);
– zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne czyli nerwicę natręctw – to natrętne, przymusowe, nawracające myśli (obsesje) lub czynności (kompulsje); w rozładowaniu towarzyszącego im napięcia pomagają często irracjonalne rytuały, wykonanie których przynosi chwilową ulgę;
– neurastenię – stan chronicznego wyczerpania, zmęczenia, bólów głowy i obniżonego nastroju; wyróżnia się męczliwość psychiczną (występującą po wysiłku umysłowym) oraz męczliwość fizyczną (występującą nawet po niewielkim wysiłku fizycznym łączącą się z niezdolnością do odpoczynku);
– zaburzenia adaptacyjne – pojawiają się w sytuacji adaptacji do ważnych zmian życiowych lub jako następstwo stresującego wydarzenia i charakteryzują się subiektywnym poczuciem dyskomfortu i zaburzeń emocjonalnych utrudniających codzienne funkcjonowanie;
– zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD) – są efektem doświadczenia sytuacji zagrażającej życiu własnemu lub innej osoby i charakteryzują się: nawracającymi w snach lub ja jawie wspomnieniami wydarzeń, odrętwieniem, napadami lęku i paniki, utratą zainteresowań, unikaniem sytuacji i zdarzeń przywołujących wspomnienia czy skojarzenia, ograniczeniem kontaktów z ludźmi;
– zaburzenia dysocjacyjne – przejawiają się brakiem spójności pomiędzy wspomnieniami a bieżącymi doświadczeniami, zaburzeniem poczucia tożsamości, odbioru wrażeń, brakiem kontroli dowolnych ruchów ciała, przy braku zaburzeń somatycznych, mogących wyjaśnić występowanie objawów;
– zaburzenia pod postacią somatyczną (zaburzenia psychosomatyczne) – to nawracające, uporczywie utrzymujące się dolegliwości somatyczne, których występowanie ani nasilenie nie znajduje wytłumaczenia w faktycznym stanie zdrowia fizycznego.

Objawy nerwicy bez względu na to, jakiej sfery dotyczą (myślenia, emocji, zachowania, czy somatycznej), są:
– irracjonalne (np. lęk przed wyjściem z domu) bądź nie mają medycznego uzasadnienia (np. niedowład kończyny),
– nie poddają się wolnej woli (nie da się ich zwalczyć “siłą woli” albo “wytłumaczyć sobie”, że obawy są bezzasadne),
– zazwyczaj powodują unikanie danej sytuacji i rodzą wtórny lęk.
Powoduje to, że objawy nasilają się, a samodzielnie podejmowane działania, by je zwalczyć często nie przynoszą zamierzonego efektu. Dlatego też najskuteczniejszym sposobem leczenia zaburzeń nerwicowych jest psychoterapia, która umożliwia zrozumienie objawów nerwicowych oraz wypracowania efektywnych sposobów radzenia sobie z lękiem, napięciem, niepokojem, własnymi oczekiwaniami i presją otoczenia. Psychoterapia psychodynamiczna koncentrować się będzie w głównym stopniu na odkryciu konfliktu wewnętrznego, który leży u podłoża nerwicy, czynników aktywizujących go oraz wypracowaniu optymalnego sposobu rozwiązania go. Psychoterapia poznawczo – behawioralna polegać będzie na odkrywaniu dysfunkcyjnych przekonań, myśli automatycznych oraz błędów w myśleniu.