Nastoletnia depresja

Nie ma tak naprawdę jednego jasnego i konkretnego kryterium, na podstawie którego moglibyśmy diagnozować nastoletnią depresję. Łatwo ją przeoczyć, choć jest najczęściej występującą wśród młodych osób chorobą psychiczną. Często mylona ze złym zachowaniem, celowym nieposłuszeństwem, lenistwem czy przejawem niedojrzałości. Jak pokazują statystyki cierpi na nią od 3 do 5% nastolatków, a 20% do osiągnięcia pełnoletności doświadcza przynajmniej jednego jej epizodu.
W kwietniu bieżącego roku badania dotyczące nastoletniej depresji przeprowadzili również psychologowie oraz studenci Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Badania dotyczyły m.in. tego, jak nastolatki znoszą czas ograniczeń podczas pandemii. Ich wyniki są mocno niepokojące. Aż 44% – czyli prawie co drugi badany nastolatek spełniał kryteria przynajmniej łagodnego epizodu depresji.

Objawy depresji różnią się bardzo u poszczególnych nastolatków. Funkcjonowanie młodych osób z tą diagnozą może być skrajnie różne. Głównym kryterium depresji w tym okresie rozwojowym jest rozpoznanie dwóch z trzech objawów, którymi są:
– obniżony lub drażliwy (gniew, irytacja) nastrój,
– niemożność przeżywania przyjemności (to, co dawniej cieszyło, cieszyć przestaje),
– obniżenie napędu i brak sił (codzienne czynności przychodzą z wielkim trudem).
Objawy te powinny utrzymywać się przez dwa tygodnie przez większą część dnia.

Nawiązując krótko do powyższych kryteriów, należy zwrócić uwagę, iż nastolatek w depresji niekoniecznie będzie przypominał dorosłego cierpiącego na tę chorobę. Nie musi być smutny i leżeć od rana do wieczora w łóżku choć i takie przypadki nie są rzadkością. Ciągłe rozgniewanie, poirytowanie, kłótliwość, pobudzenie czy złośliwość to również oblicza nastoletniej depresji.

Oprócz tzw. objawów osiowych u młodych ludzi cierpiących na depresję często mamy do czynienia z myślami samokrytycznymi oraz silnym poczuciem winy, które jest nieadekwatne w stosunku do przeżywanych sytuacji. Charakterystyczne są również problemy z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem informacji w związku z czym powinniśmy uważnie przyjrzeć się wszelkim, szczególnie nagłym spadkom notowań szkolnych, dla których nie znajdujemy innej konkretnej przyczyny. Nastolatek w depresji może czuć się nieustannie znużony, a podjęcie przez niego najprostszej decyzji zazwyczaj jest problemem nie do przejścia. Zmiany w cyklu snu to kolejna rzecz, na którą powinniśmy być uważni – zainteresować należy się zarówno zachowaniami typu „chcę przespać całe życie” jak również skargami na chroniczną bezsenność (np. chodzenie spać nad ranem i niewstawanie do szkoły). Tak samo jest z jedzeniem – zarówno utrata apetytu jak i jego zwiększenie (np. nocne czyszczenie lodówki) mogą być zakamuflowanym wołaniem o pomoc. Warto również przyjrzeć się nastolatkom eksperymentującym z papierosami i alkoholem. Często wczesne uzależnienia są wtórne do wcześniej nierozpoznanych i nieleczonych zaburzeń nastroju.

Nastolatek w depresji może być wycofany z życia towarzyskiego lub prowadzić je bardzo aktywnie zazwyczaj w gronie nieznajomych rodzicom osób. Nie ma tutaj reguły. Pamiętajmy przy tym, że prowadzenie aktywnego życia na portalach społecznościowych nie jest dowodem na to, że nasz syn czy córka świetnie radzi sobie w relacjach społecznych. Nadmiar czasu spędzanego przy komórce/komputerze jest znacznie częściej ucieczką w wirtualny świat niż realizowaniem istotnych dla tej fazy zadań rozwojowych związanych z nawiązywaniem satysfakcjonujących kontaktów rówieśniczych.

Na koniec najważniejsze: depresji mogą towarzyszyć samookaleczenia oraz myśli i tendencje samobójcze. Jest to niebezpieczna choroba, która MOŻE PROWADZIĆ DO ŚMIERCI.

Depresja jest jak wirus – ogarnia wszystko. W odczuciu młodego człowieka, który choruje, nic nie jest już takie samo, jak było. Jest szaro, ponuro i bez większego sensu. Często, ze względu na ogólne niezrozumienie w najbliższym otoczeniu („Po prostu jest leniwy”, „Trzeba się wziąć w garść i nie będzie problemu”), olbrzymi ból spowodowany chorobą nastolatki uczą się znosić w samotności. Chorując na depresję, nie wystarczy zmobilizować się, wyjść do ludzi, zacząć regularnie ćwiczyć czy zmienić dietę. Owszem, istnieje możliwość, że choroba minie samoistnie, mamy jednak wtedy bardzo duże ryzyko na pojawienie się jej kolejnych nawrotów. Pamiętajmy, że nieleczona depresja zwiększa ryzyko uzależnień, wiąże się z trudnościami w budowaniu bliższych relacji i uniemożliwia osiąganie adekwatnych do możliwości wyników szkolnych.

Depresja to nie wstyd. Choroba psychiczna to takie samo zjawisko jak choroba somatyczna. W dzisiejszych czasach niestety nadal popularnych jest wiele szkodliwych mitów i uprzedzeń związanych z wizytą u specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym. Wizyta ta jednak jest zazwyczaj ogromnym krokiem na drodze uporania się z problemem depresji. Niesie pomoc zarówno nastolatkowi jak i rodzicom. Dla nastolatka wielką ulgą jest sam fakt, że może otwarcie rozmawiać o tym, jak się czuje, że zostaje przyjęty i zaakceptowany z tym, jak beznadziejnie się czuje. Z kolei rodzice, którzy otrzymawszy profesjonalne wskazówki do dalszych działań, mogą nie czuć się już tak bardzo zagubieni, niepewni czy bezradni wobec cierpienia dziecka.

Co możesz zrobić, jeśli jesteś Rodzicem dziecka, u którego podejrzewasz depresję?
Po prostu zaakceptuj fakt, że Twoje dziecko może być chore. Nakładająca się na trudny wiek dorastania sytuacja pandemii: lęk o przyszłość, niepewność co do tego jak będzie wyglądał świat w najbliższej perspektywie, niepokój o bliskich, ograniczony kontakt z rówieśnikami, który pełni funkcję tak potrzebnego „wentyla” emocji… To wszystko sprawia, że nastolatki sytuację izolacji mogą znosić dużo gorzej niż osoby dorosłe. Szczególnie zagrożeni są uczniowie, którzy w tym roku mieli zmierzyć się ze sprawdzianem ósmoklasisty i egzaminem maturalnym. Ciągła niepewność odnośnie terminu i formy przebiegu tych wydarzeń jedynie napędza spiralę nieprzyjemnych uczuć.
Jeśli jesteś Rodzicem dorastającego dziecka, przyjrzyj się uważnie jego funkcjonowaniu w obecnej sytuacji. Nie panikuj – bądź uważny na to, co się dzieje. Pamiętaj, że to Ty najlepiej znasz swojego nastolatka. Jeśli cokolwiek budzi Twój niepokój, to znak, że warto temat zgłębić najlepiej sięgając po pomoc profesjonalisty.

Anna Ślęczek – psycholog, pedagog, psychoterapeutka