CZY MOJE DZIECKO NIE RADZI SOBIE Z EMOCJAMI? O inteligencji emocjonalnej u dzieci

Czym jest inteligencja emocjonalna? Czy można ją wyuczyć? Jak rozwija się ona u dzieci? Czy krzyk dziecka, histerie lub nadmierny płacz z byle powodu to znak, że nie radzi sobie z emocjami, czy właśnie to jest jego sposób radzenia sobie z nimi? Zapraszamy do wspólnej refleksji na temat emocjonalności dzieci.

Spis treści:

• Czym jest inteligencja emocjonalna?
• Główne komponenty inteligencji emocjonalnej
• Fazy rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci
• Rola inteligencji emocjonalnej w życiu dzieci

CZYM JEST INTELIGENCJA EMOCJONALNA?

Inteligencja emocjonalna (ang. Emotional Intelligence, EQ) to zdolność rozumienia, rozpoznawania, wyrażania, kontrolowania i zarządzania własnymi emocjami oraz zdolność rozumienia i reagowania na emocje innych osób. Termin ten został wprowadzony przez Petera Saloveya i Johna Mayera w latach 90. XX wieku, a później popularnie rozpropagowany przez Daniela Golemana w jego książce „Inteligencja emocjonalna” (1995)¹. Jako koncepcja, inteligencja emocjonalna akcentuje znaczenie emocji w życiu jednostki i podkreśla, że zdolności emocjonalne są równie istotne jak tradycyjnie rozumiana inteligencja poznawcza w osiągnięciu sukcesu i dobrostanu człowieka.

GŁÓWNE KOMPONENTY INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

Inteligencja emocjonalna składa się z kilku głównych komponentów:

• rozpoznawanie emocji: zdolność do identyfikowania i rozumienia swoich własnych emocji oraz emocji innych osób na podstawie wyrażeń twarzy, mowy ciała i tonu głosu;

• wyrażanie emocji: umiejętność wyrażania swoich uczuć w sposób odpowiedni i adekwatny do sytuacji;

• samoświadomość emocjonalna: Zrozumienie własnych emocji, motywacji, sił i słabości oraz akceptacja swojego stanu emocjonalnego;

• samoregulacja emocjonalna: umiejętność zarządzania własnymi emocjami, kontrolowania impulsów i dostosowania reakcji emocjonalnych do konkretnych sytuacji;

• empatia: zdolność rozumienia i współodczuwania emocji innych osób, umiejętność wczuwania się w ich perspektywę i dostrzegania ich potrzeb emocjonalnych;

• umiejętności interpersonalne: zdolność do skutecznej komunikacji, rozwiązywania konfliktów, budowania zdrowych relacji interpersonalnych i wpływania na emocje innych osób.

FAZY ROZWOJU INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

Inteligencja emocjonalna rozwija się stopniowo w miarę dorastania dziecka. Istnieją różne podejścia do opisu faz rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci, istnieje jednak ogólny zarys, który może pomóc zrozumieć ogólny przebieg tego procesu.

Faza wczesnodziecięca (0-3 lata):

• dziecko zaczyna rozumieć i reagować na podstawowe emocje, takie jak radość, smutek, gniew i strach;

• dziecko zaczyna wyrażać swoje emocje poprzez płacz, uśmiech, dźwięki i reakcje ciała;

• podczas interakcji z opiekunami dziecko uczy się, że emocje są wspólne dla obu stron. Może odczuwać radość, kiedy widzi uśmiech na twarzy opiekunów lub smutek, kiedy widzi ich smutne twarze.

Faza wczesnego dzieciństwa (4-6 lat):

• dziecko zaczyna rozpoznawać emocje u innych osób i uczy się reagować na emocje innych;

• w tej fazie dzieci zaczynają wyrażać swoje emocje słowami i mogą zwracać uwagę na swoje wewnętrzne odczucia;

• samoświadomość emocjonalna rozwija się, a dziecko zaczyna rozumieć, co wywołuje jego emocje.

Faza późnego dzieciństwa (7-12 lat):

• w tym okresie dziecko rozwija zdolności samoregulacji emocjonalnej. Uczy się zarządzać emocjami i kontrolować swoje reakcje;

• rozwija się zdolność empatii, a dziecko zaczyna rozumieć perspektywę innych osób i współodczuwać ich emocje;

• w miarę jak dziecko zdobywa doświadczenie, rozwija się zdolność radzenia sobie z bardziej złożonymi emocjami, takimi jak zazdrość, wstyd czy współczucie.

Faza wczesnego okresu dorastania (13-18 lat):

• w okresie dorastania dziecko staje przed wyzwaniami związanymi z tożsamością i autonomią, co może wpływać na jego zdolności emocjonalne;

• zdolności empatyczne mogą rozwijać się wraz z dojrzewaniem, ale może też wystąpić większa wrażliwość na ocenę społeczną;

• okres ten może być czasem wzmożonych emocji, a zdolności do radzenia sobie z nimi mogą się różnić w zależności od doświadczeń i wsparcia otoczenia.

Warto podkreślić, że rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci nie jest liniowy, a dzieci różnią się w tempie i sposobie rozwoju. Dodatkowo, czynniki zewnętrzne, takie jak środowisko rodziny, szkoły, rówieśnicy i doświadczenia życiowe, mogą wpływać na rozwój zdolności emocjonalnych u dzieci. Wsparcie, edukacja i akceptacja ze strony opiekunów i nauczycieli odgrywają kluczową rolę w rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci.

ROLA INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ W ŻYCIU DZIECI

Inteligencja emocjonalna odgrywa kluczową rolę w życiu dziecka, wpływając na jego ogólny rozwój, zdrowie emocjonalne, jakość relacji z innymi oraz sukces w różnych obszarach życia. Jakie są najważniejsze role inteligencji emocjonalnej?

Zdrowie emocjonalne – inteligencja emocjonalna pomaga dziecku rozpoznawać, rozumieć i radzić sobie z różnymi emocjami. Dzięki temu dziecko może lepiej regulować swoje uczucia i unikać nadmiernego stresu, co wpływa pozytywnie na jego zdrowie emocjonalne.

Radzenie sobie z trudnościami – dzieci, które posiadają rozwiniętą inteligencję emocjonalną, są bardziej elastyczne i lepiej radzą sobie z trudnymi sytuacjami i wyzwaniami życiowymi. Potrafią skuteczniej rozwiązywać problemy i znaleźć pozytywne sposoby radzenia sobie z trudnościami.

Pozytywne relacje społeczne – inteligencja emocjonalna pomaga dziecku zrozumieć i reagować na emocje innych ludzi. Dzieci, które wykazują empatię, rozumieją perspektywę innych i potrafią budować zdrowe relacje z rówieśnikami oraz dorosłymi.

Umiejętności społeczne – inteligencja emocjonalna jest powiązana z umiejętnościami społecznymi, takimi jak komunikacja, rozwiązywanie konfliktów, asertywność i zdolność współpracy. Dzieci z rozwiniętą inteligencją emocjonalną mają większe szanse na sukces w relacjach interpersonalnych.

Sukces akademicki – badania sugerują, że inteligencja emocjonalna może wpływać na wyniki w nauce². Dzieci z umiejętnościami emocjonalnymi, takimi jak skoncentrowana uwaga, wytrwałość i umiejętność radzenia sobie ze stresem, mogą lepiej radzić sobie w szkole.

Zdolność do rozwiązywania konfliktów – dzieci z rozwiniętą inteligencją emocjonalną są bardziej skłonne do szukania konstruktywnych rozwiązań w konfliktach i unikania agresji lub przemocy, jako środków rozwiązywania problemów.

Świadomość siebie i swoich celów – dzięki inteligencji emocjonalnej dzieci rozwijają samoświadomość i zdolność rozumienia swoich wartości, celów i pragnień, co pomaga im podejmować bardziej trafne decyzje życiowe.

Wzmacnianie odporności – dzieci z wysoką inteligencją emocjonalną są bardziej odporne na stres, negatywne doświadczenia i trudności życiowe, dzięki czemu łatwiej przystosowują się do zmian, traktując je jako wyzwania.

Wszystkie te role inteligencji emocjonalnej pomagają dziecku rozwijać zdrową i dobrze zrównoważoną osobowość, której podstawą jest umiejętność rozumienia i radzenia sobie z własnymi emocjami oraz empatia i zrozumienie w stosunku do innych ludzi. Jest to kluczowy element w budowaniu szczęśliwego i satysfakcjonującego życia zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości.

Jeśli czujesz, że warto wesprzeć Twoje dziecko w rozwoju emocjonalnym, ale nie wiesz jak to zrobić – zapraszamy do ośrodka Przystań.

Bibliografia:

¹Goleman, D. (1995). Inteligencja emocjonalna. Poznań, Media Rodzina.

²Knopp, K. (2019). Czy sam „rozum” wystarczy? Czyli o znaczeniu inteligencji akademickiej i inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu dzieci oraz młodzieży. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 40(4), 266-280. https://doi.org/10.34766/fetr.v40i4.185

Goleman, D., & Jankowski, A. (1999). Inteligencja emocjonalna w praktyce. Media Rodzina.

Psycholog Wrocław – umów wizytę online lub telefonicznie 

Zapraszamy! Ośrodek Psychoterapii Przystań

Dowiedz się więcej

Macierzyństwo-tutaj potrzebne jest wsparcie
Dlaczego warto iść na psychoterapię?
Depresja po stracie bliskiej osoby
Warsztaty w Ośrodku Przystań