Spadek Vigdis Hjorth to, jak można przeczytać na okładce, „książka splątanych relacji rodzinnych”. Książka mocno poruszająca, wzbudzająca silne emocje – podziw dla zmagań głównej bohaterki, przerażanie, złość, odrazę, współczucie; na pewno nie pozostawiająca czytelnika obojętnym.
Read more
Jaką rolę w relacji pełnią pieniądze? Jakie mamy do nich podejście, do czego nam służą? To pytania, które w niejednej relacji intymnej tworzą tło do sporów, konfliktów, a niekiedy i walki o władzę, czy nawet wykorzystywania drugiej osoby. Ludzie różnią się w podejściu do pieniędzy – jedni z łatwością je wydają na własne przyjemności, inni oszczędzają i zbierają na tzw. „czarną godzinę”, a są jeszcze i tacy, którzy tworzą z nich narzędzie kontroli, władzy i nadużyć.
Zgodnie z definicją amerykańskiej badaczki A. E. Adams, przemoc ekonomiczna to „zachowania mające na celu kontrolę zdolności partnerki lub partnera do nabywania, utrzymywania i korzystania z zasobów ekonomicznych. Zachowania te zagrażają ekonomicznemu bezpieczeństwu i niezależności tych osób i służą podporządkowaniu sobie partnera lub partnerki”. Definicja wskazuje na trzy kluczowe elementy: kontrolę, zdolność korzystania z zasobów i zagrożenie dla ekonomicznej niezależności. Przemoc ekonomiczna zawsze jest formą przemocy psychicznej i jest nie mniej krzywdząca niż znęcanie się fizyczne. Badania amerykańskie wskazują, że w ponad 90% przypadków przemocy w rodzinie współwystępuje przemoc ekonomiczna. (1)
W Polsce pojęcie przemocy ekonomicznej pojawia się w przepisach administracyjnych, które skupiają się na koncepcji przemocy w rodzinie w oparciu o Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020. Natomiast w debacie publicznej dotyczącej przemocy zdecydowanie brakuje wyraźniejszego zaakcentowania aspektu ekonomicznego, a samych polskich publikacji naukowych na ten temat wciąż jest zbyt mało. Bez odpowiednich badań i rekomendacji instytucje publiczne nie są przygotowane do rozpoznawania i zwalczania zjawiska. Czy oznacza to, że przemoc ekonomiczna nie występuje lub powinniśmy o niej nie rozmawiać? Ależ, nie. Wręcz przeciwnie! Kluczowe jest poszerzanie i rozpowszechnianie rzetelnej wiedzy, umiejętność rozpoznawania i podejmowania działań z zakresu przeciwdziałania i zwalczania przemocy.
Według ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób. W szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. W myśl powyższej definicji przemoc ekonomiczna wiąże się z uzależnieniem od środków jednej ze stron w związku. Mówimy o niej wtedy, kiedy partner wykorzystuje to uzależnienie do znęcania się psychicznego nad współpartnerem czy dziećmi. Sprawca chce przejąć całkowitą kontrolę nad pieniędzmi partnera, uniemożliwia dostęp do konta. W innych wypadkach wydziela i kontroluje wydatki, czasem utrudnia podjęcie partnerowi pracy lub przyczynia się do jej utraty. Pieniądze stają się kartą przetargową. W relacji obowiązuje zasada „coś za coś” – sprawca szantażem zmusza do posłuszeństwa. Osoba stosująca przemoc ogranicza zdolność do korzystania z zasobów i stwarza zagrożenie dla ekonomicznej niezależności swojego partnera. Przyjmuje to formę celowego niepłacenia alimentów, zaciągania bez wiedzy współpartnera zobowiązań finansowych czy przywłaszczenia środków przeznaczonych na utrzymanie rodziny.
Przemoc ekonomiczna jest szczególnie bolesna, gdy dotyka członka rodziny, który nie pracuje zawodowo i nie zarabia, gdyż prowadzi dom i wychowuje dzieci.
Osoby, które czasowo lub na stałe wykluczone są z zarobkowej sfery życia, bardzo często żywią błędne przekonanie, że tylko ten zarabiający ma wyłączne prawo do decydowania o sposobie zarządzania budżetem, a zaspokajanie potrzeb rodziny zależy tylko od jego dobrej woli. Uwikłanie w taką relację sprawia, że osoba uzależniona finansowo od partnera pozbawiona jest wiary we własne siły i często nie czuje się zdolna do opuszczenia krzywdzącej relacji. Te osoby, które zdecydują się odejść, bardzo często wracają do partnera głównie z obawy, że nie poradzą sobie finansowo. Dlatego też tak ważne jest poszukiwanie wsparcia i korzystanie z pomocy specjalistów. Doświadczanie przemocy ekonomicznej ma poważne i długofalowe skutki m. in. w postaci nerwicy, depresji i obniżenia poczucia własnej wartości.
Pieniądze nie są tematem do romantycznych rozmów. Warto jednak o nich rozmawiać, poznać stosunek partnera do pieniędzy, a w przypadku uwikłania czy utraty niezależności zwrócić się do specjalistów po pomoc.
Joanna Kikoła -psycholożka, interwentka kryzysowa, psychoterapeutka.
Doświadczasz przemocy? Nie jesteś pewien/pewna, czy to, z czym się mierzysz, to przemoc? – Zgłoś się na konsultacje do psycholożki, interwentki kryzysowej Doroty Januszewskiej. Porozmawiaj! Naprawdę warto.
Dorota Januszewska – psycholożka, interwentka kryzysowa. W Ośrodku prowadzi interwencję kryzysową oraz wsparcie psychologiczne m.in. dla osób doświadczających przemocy, w tym przemocy emocjonalnej. Pracuje również z kobietami i parami w okresie okołoporodowym.
Bibliografia:
Psycholog Wrocław – umów wizytę online lub telefonicznie
Zapraszamy! Ośrodek Psychoterapii Przystań
Przemoc to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw drugiej osobie, która nie jest w stanie skutecznie się przeciwstawiać ani bronić, naruszające jej prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Zazwyczaj ofiarą przemocy będzie więc osoba słabsza od agresora, np.: dziecko, osoba w zaawansowanym wieku, chora, niepełnosprawna lub będąca w finansowej zależności od sprawcy. Przemoc może przybierać różne formy: fizyczną, psychiczną (emocjonalną), seksualną, ekonomiczną. Czym wyróżnia się przemoc emocjonalna?
Kiedy w relacji dochodzi do pobicia bądź innego rodzaju naruszeniu nietykalności cielesnej, nie ma wątpliwości, że została naruszona integralność jednej z osób. Mało kto będzie miał problem z nazwaniem tego czynu. Zgodzimy się, że jest to przemoc fizyczna. Gdy jednak w relacji jeden z partnerów stale krytykuje, wciąga w konflikty lub karze przez odmowę współżycia seksualnego, odmowę zainteresowania i uczuć, ciężko uchwycić, że i w tym przypadku mamy do czynienia z przemocą. Jest to przemoc emocjonalna, inaczej nazywana psychiczną.
Przemoc psychiczna prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby, pozbawia ofiarę zaufania się siebie samej, wzmacnia jej poczucie samotności i zależności od agresora. Celem przemocy psychicznej, tak jak każdej przemocy jest, zdobycie kontroli nad drugą osobą, podporządkowanie jej działań, zachowań swoim celom. Potrzeby, uczucia, stan emocjonalny drugiej osoby w takiej sytuacji schodzą na plan dalszy, o ile są w ogóle brane pod uwagę. W dążeniu do kontroli i podporządkowaniu sobie partnera lub dziecka osoba stosująca przemoc może odwoływać się do różnorodnych środków, zachowań, skupiając się bardziej na ich skuteczności niż konsekwencjach emocjonalnych, jakie ze sobą niosą.
Z jednej strony wiele zachowań może być wykorzystywanych do kontrolowania innej osoby, nawet zachowań „dnia codziennego”, z drugiej bardzo istotną rolę odgrywa tutaj intencja sprawcy przemocy i skutki, z jakimi zmaga się osoba doświadczająca takich zachowań. Niektóre zachowania nie budzą wątpliwości, inne już tak. Zazwyczaj, kiedy myślimy o groźbach (wyrządzenia krzywdy osobie lub komuś bliskiemu), zastraszaniu, upokarzaniu, poniżaniu, wyśmiewaniu, wyzwiskach czy szantażu emocjonalnym nie mamy wątpliwości, że jest to przemoc. Podobnie z kontrolowaniem lub uniemożliwianiem kontaktów z innymi, izolowaniem, zabranianiem korzystania z telefonu, samochodu, narzucaniem własnych poglądów, wyśmiewaniem poglądów, religii i pochodzenia, zmuszaniem do oglądania obrazów i aktów przemocy. Istnieją jednak zachowania, które mogą budzić wątpliwości – milczenie partnera czy partnerki, zawstydzanie w żartach, domaganie się posłuszeństwa, ciągłe absorbowanie uwagi, obrażanie się, zapominanie o ważnych wydarzeniach, podsłuchiwanie, ciągłe wyręczanie, krytykowanie znajomych czy rodziny. Jak ocenić, czy jest to przemoc?
Różnica pomiędzy wychowaniem w przypadku relacji rodzic – dziecko, a przemocą nie zawsze jest łatwa do uchwycenia. Przemoc psychiczna, także w relacji osób dorosłych, tłumaczona może być troską, a zachowania przemocowe przedstawienie jako dbanie o drugą osobę, co dodatkowo utrudnia rozpoznanie i nazwanie zjawiska. Czy częste zwracanie uwagi partnera, partnerki na to, że ostatnio przybyło nam kilogramów jest wyrazem jego, jej zatroskania, czy przemocy emocjonalnej? Czy ograniczenie dostępu do telefonu dziecku to akceptowalne metody wychowawcze, czy przemoc psychiczna? Czy uwagi ze strony partnera, partnerki dotyczące znajomych to chęć ochronienia nas, czy zdobycia kontroli nad nami? W każdej z tych i w wielu podobnych sytuacjach ważny jest kontekst oraz to, jak w całość relacji wpisuje się to zachowanie. Czy czujemy się ważni dla drugiej osoby, czy zauważa ona nasze potrzeby i dba o nie, czy nasze uczucia są akceptowane i możemy wyrażać je bez obaw?
Celem sprawcy przemocy psychicznej jest dominacja i psychologiczna kontrola nad osobą doświadczającą przemocy. Najczęściej sprawca stara się doprowadzić do izolacji społecznej i domaga się posłuszeństwa. Działania te prowadzą do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby, pozbawiają ofiarę zaufania do siebie, wzmacniają jej poczucie samotności i zależności od agresora. Próby obrony czy niedopuszczania do takiej przemocy są nieudane. Zachowania przemocowe stają się coraz częstsze i coraz bardziej dotkliwe i emocjonalnie destrukcyjne. To sprawia, że z czasem ofiary zaczynają funkcjonować zgodnie z syndromem wyuczonej bezradności. Nabierają przekonania, że ich działania nie mają sensu i rezygnują z ich podejmowania. Poczucie, że nie mają wpływu na swoją sytuację rozszerza się na inne obszary, czemu towarzyszy pogłębiające się uczucie bezradności, apatii, smutku. Pojawia się myśl: „jestem do niczego, dlatego nigdy i nic mi się nie udaje”. W taki sposób osoby doświadczające przemocy stają się coraz bardziej osamotnione, zależne od sprawcy i uwikłane w relację z nim.
Skutki doświadczania przemocy emocjonalnej widoczne są jednak nie tylko w sferze relacji z ludźmi, kiedy to sprawca przemocy staje się często jedyną bliską osobą, ale także w sferze emocjonalnej i somatycznej. Problemy ze snem, kłopoty z koncentracją, rozdrażnienie, spadek energii, utrata odczuwania przyjemności, brak łaknienia, lęk, poczucie winy i wstydu, myśli rezygnacyjne to tylko niektóre z możliwych reakcji na przemoc. Długotrwałe doświadczenie przemocy może prowadzić do depresji, myśli samobójczych, zespołu stresu pourazowego.
Jak widać czasami trudno jest rozpoznać i nazwać przemoc psychiczną, a jeszcze trudniej uwolnić się z jej błędnego koła i zmienić sposobu postrzegania siebie, partnera i świata, zwalczyć poczucie bezradności. Dlatego warto szukać wsparcia w otoczeniu i korzystać z profesjonalnej pomocy psychologicznej, np. telefonu „Niebieskiej Linii”. Często perspektywa kogoś z zewnątrz pozwala dostrzec to, co się dzieje w naszym życiu.
Agata Hensoldt – Jankowska – psycholożka, psychoterapeutka, w Ośrodku Psychoterapii Przystań prowadzi psychoterapię indywidualną i grupową osób dorosłych oraz psychoterapię par.
Sylwester Wolek – psycholog, psychoterapeuta, specjalista psychoterapii uzależnień, W Ośrodku prowadzi psychoterapię indywidualną z osobami mającymi trudności w radzeniu sobie z nastrojem, lękiem, objawami nerwicy. Pracuje również z osobami uzależnionymi i bliskimi osób uzależnionych.
Bibliografia:
Inne artykuły autorów:
Trauma – ciemna strona zwycięstwa
Dlaczego stawianie granic jest ok
Psycholog Wrocław – umów wizytę online lub telefonicznie
Doświadczasz przemocy? Nie jesteś pewien/ pewna, czy to, z czym się mierzysz to przemoc? – Zgłoś się na konsultacje do psycholożki, interwentki kryzysowej Doroty Januszewskiej. Porozmawiaj ! Naprawdę warto.
Dorota Januszewska – psycholożka, interwentka kryzysowa. W Ośrodku prowadzi interwencję kryzysowaą oraz wsparcie psychologiczne m.in. dla osób doświadczających przemocy, w tym przemocy emocjonalnej. Pracuje również z kobietami i parami w okresie okołoporodowym.
Zapraszamy! Ośrodek Psychoterapii Przystań
Zapraszamy MAMY do udziału w warsztatach! Udział w warsztatach dedykowany jest dla kobiet posiadających dzieci, które …
Terapia grupowa jest coraz bardziej popularna. Aż 84% uczestników terapii grupowej zauważa poprawę jakości życia. …
GENOGRAM DLA PAR Ośrodek Psychoterapii Przystań zaprasza na cykl trzech warsztatów z wykorzystania metody genogramu w …
Zespół Ośrodka Psychoterapii Przystań to specjaliści pracujący w oparciu o aktualną wiedzę i badania.
Czytaj więcej »
Zespół Ośrodka Psychoterapii Przystań to specjaliści pracujący w oparciu o aktualną wiedzę i badania.
Czytaj więcej »