Nasze życie to ciągłe poszukiwanie równowagi pomiędzy frustracjami, których doświadczamy od pierwszych dni a sukcesami, zaspokojeniem potrzeb i spełnianiem. Z jednej strony doświadczamy strat, porażek, mierzymy się z wyzwaniami, z drugiej zaspokajamy nasze potrzeby, zrealizujemy plany, przeżywamy spełnienie. Żaden z tych stanów nie jest nam dany na stałe i do tej dynamicznej równowagi jesteśmy w pewnym stopniu przyzwyczajenie. Kiedy jednak wyzwanie, z jakim się mierzymy, strata jakiej doświadczyliśmy, czy porażka stają się zbyt silne, wykraczają poza naszą codzienność, doświadczamy kryzysu emocjonalnego. Jest to stan, w którym dotychczasowe sposoby radzenia sobie zarówno w sferze zadaniowej jak i emocjonalnej, nie są wystarczające. Dlatego też kryzysy wiążą się z silnymi uczuciami, najczęściej emocjami smutku, lęku, przerażenia i wymagają od nas przeorganizowania naszego sposobu życia, myślenia, nabycia nowych umiejętności itd.
Wyróżniamy:
– kryzysy rozwojowe – wpisane są na stałe w nasze życie i powiązane z kolejnymi etapami rozwojowymi, na które wchodzimy. Każdy z etapów wiąże się z nowymi zadaniami, wyzwaniami, nowymi rolami i wymaga od nas nowych umiejętności (np. zostanie rodzicem);
– kryzysy sytuacyjne – związane są z czynnikami zewnętrznymi wobec nas; sytuacja, w której się znajdujemy lub wydarzenia, w których uczestniczymy, mogą wymagać od nas nowych umiejętności, stawiać przed nami nowe wyzwania (np. emigracja i odnalezienie się w nowym kraju i społeczeństwie);
– kryzysy egzystencjalne – wiążą się z przeżywanymi przez nas wewnętrznymi rozterkami i doświadczamy ich najczęściej, kiedy robiony przez nas tzw. “bilans życia” nie wypada korzystnie;
– kryzysy środowiskowe – związane są z katastrofami które mają miejsce w otoczeniu człowieka; mogą to być katastrofy środowiska naturalnego (np. depresja klimatyczna jako reakcja na kryzys klimatyczny), jak i społecznego (np. kryzys gospodarczy).
Osoby mierzące się z kryzysem egzystencjalnym często wymagają wsparcia lub pomocy, nie można jednak powiedzieć, że jest to doświadczenie jednoznacznie negatywne. Rozwiązany kryzys emocjonalny może prowadzić do nabycia nowych umiejętności, zwiększenia kompetencji, poczucia sprawstwa i kontroli nad własnym życiem, a także doświadczenia sukcesu – czyli rozwoju osobowości. Dlaczego więc kryzys emocjonalny wzbudza tak silne emocje smutku, lęku, niepokoju i postrzegany jest raczej jako coś trudnego? Dzieje się tak, ponieważ kryzys emocjonalny wymaga wyjścia z tzw. strefy komfortu, porzucenia dotychczasowego sposobu działania, rozstania się z przyzwyczajeniami i nawykami, zmierzenia się z nowymi wyzwaniami. Przykładowo, kiedy wyprowadzamy się z domu rodzinnego i podejmujemy rolę dorosłego, pociąga to za sobą nowe obowiązki, większą odpowiedzialność, w pewnych aspektach możemy odczuwać stratę czy pogorszenie komfortu dnia codziennego (kiedy np. sami musimy opłacać mieszkanie, pilnować, by zakupy były zrobione, itd.). Z drugiej jednak strony zyskujemy niezależność, poczucie kompetencji, nowe umiejętności (np. zarządzania finansami). To, czy w ostatecznym rozrachunku wydarzenie to (przykładową wyprowadzkę z domu rodzinnego) będziemy oceniać jako pozytywne, czy jako negatywne doświadczenie, zależy od tego, w jakim stopniu przystosujemy się do nowej sytuacji, zdobędziemy kompetencje nowej roli i nadamy temu doświadczeniu sens.
Czasami jednak kryzys emocjonalny trwa zbyt długo, a nasze zasoby zarówno te wewnętrzne jak i zewnętrzne (sieć wsparcia) są zbyt kruche, by móc poradzić sobie z nowymi wyzwaniami. Reakcją na taki stan może być depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia psychosomatyczne, nerwice. To z kolei wymaga pomocy specjalisty, a zalecaną formą pomocy jest psychoterapia indywidualna. Z kolei grupy wsparcia są nieocenione w zapobieganiu pogłębiania się czy przedłużania kryzysu.
